lúc28/07/2025

Vòng xoáy tài chính: “thắng – tự tin – tăng vốn – thua – mất sạch”

8 phút đọc

Vòng xoáy tài chính: “thắng – tự tin – tăng vốn – thua – mất sạch”

Tại sao đầu mùa kiếm được 1 căn nhà, nhưng cuối mùa lại mất 3 căn?

Trường hợp kể trên sẽ có một tỷ lệ NĐT gặp phải trên thị trường tài chính. Sau một “con sóng” tài chính đi qua, thì toàn bộ số tiền đó không còn. Còn mất thêm cả vốn, mất thêm tài sản, thậm chí nợ nần. Vậy chuyện gì xảy ra?

Câu trả lời ngắn gọn: chúng ta không có điểm dừng. Mà thị trường thì luôn biết cách hút thêm vốn và cảm xúc từ chúng ta. Ban đầu là một số tiền nhỏ, lời kha khá. Sau đó nghĩ: “Nếu tăng vốn gấp 3 thì lời sẽ nhiều gấp 3”. Rồi cứ thế, tăng mức rủi ro mà không biết.

1. Tâm lý đầu mùa rất khác với tâm lý cuối mùa

Đầu mùa, ai cũng thận trọng. Làm ra được 50 triệu – 100 triệu là thấy quý lắm, rút ra tiêu hay cất kỹ. Nhưng khi bắt đầu lời, đặc biệt lời nhanh, chúng ta bắt đầu tự tin thái quá.

Lúc đó, các quyết định đầu tư không còn dựa trên chiến lược mà dựa trên cảm xúc. Đặc biệt là cảm xúc “sợ bỏ lỡ” (FOMO) và “muốn gỡ” (khi bắt đầu thua).

2. Chiến thắng sớm khiến mình tưởng là thiên tài

Thắng vài lệnh đầu, nhiều người nghĩ mình đã hiểu thị trường. Nhìn đâu cũng thấy cơ hội. Thậm chí không chịu học thêm, mà còn xem thường người khác. Và trong giai đoạn dễ ăn (thường là đoạn đầu trend), nhiều người mới thắng không phải vì giỏi mà vì gặp đúng chu kỳ.

Nhưng khi thị trường khó khăn, chính những người tưởng mình giỏi lại thua nhiều nhất – vì họ đã đánh quá lớn, đã quen với việc thắng dễ, và giờ không chịu dừng lại.

3. Thị trường luôn biết cách rút máu thêm

Thị trường tài chính là nơi có lực hút vốn rất mạnh. Bạn đầu tư 50 triệu thắng -> bạn tăng lên 200 triệu. Thắng tiếp -> tăng lên 1 tỷ. Nhưng vốn càng lớn, áp lực càng cao. Chỉ cần 1 lệnh sai hoặc 1 cú sập, bạn mất không chỉ tiền lãi, mà mất luôn cả phần gốc.

Thậm chí, nhiều người dùng cả tài sản cứng để “xoay vòng”, cầm cố nhà đất để kiếm thêm từ thị trường. Đó là lúc đầu mùa kiếm được 1 căn nhà, nhưng cuối mùa phải bán 3 căn để trả nợ.

4. Kịch bản thường gặp: lỡ nhịp uptrend – sa chân vùng phân phối

Có những người thắng nhỏ rồi dừng, nhưng vẫn quay lại thị trường sau đó. Vấn đề là họ thường quay lại không đúng thời điểm – có khi là lúc thị trường đã tăng xong, đang phân phối, hoặc chuẩn bị rơi vào vùng downtrend.

Giai đoạn đó, thị trường khó ăn, thậm chí đầy bẫy tăng giả (bulltrap). Và kết quả là mất mát nặng nề, gấp nhiều lần so với lợi nhuận kiếm được lúc đầu.

5. Ngồi im đôi khi lại là lựa chọn tốt nhất

Nhiều người có thể kiếm được con sóng x2 x3 tài khoản, nhưng không giữ được thành quả, vì cứ nhảy ra nhảy vào với hi vọng tối ưu từng nhịp.

Thực tế: nếu ngồi im ở mã tốt – đúng trend – đúng thời điểm, có thể ăn được phần lớn của con sóng. Nhưng vì tâm lý muốn “ăn đậm hơn”, muốn “bắt đáy – bán đỉnh”, mà ta cứ bị đuổi theo giá, rồi cuối cùng ăn ít mà rủi ro lại cao.

6. Cần có điểm dừng & mục tiêu rõ ràng

Một cách để không “mất 3 căn nhà” là: đặt mục tiêu rút vốn ngay từ đầu. Ví dụ:

Khi lời 30%: rút gốc.
Lời 100%: giữ lại 1 phần vốn chiến đấu, còn lại cất đi.
Có tài sản cụ thể (như tiền đủ mua nhà): rút ra, mua luôn. Đừng chờ thêm 20% để rồi mất 100%.

7. Tâm lý “quá tự tin” sau một vài chiến thắng đầu tiên

Sau khi thắng 1 vài deal đầu (đặc biệt là trong giai đoạn thị trường tăng mạnh), nhà đầu tư thường sinh ra ảo tưởng kiểm soát – tin rằng mình giỏi, có khả năng nắm bắt chu kỳ. Đây là lúc bắt đầu:

Gấp đôi, gấp ba quy mô vốn
Giao dịch nhiều hơn, rủi ro cao hơn
Không còn tuân thủ kỷ luật như lúc mới vào

Trong tâm lý học hành vi, đây gọi là hiệu ứng Dunning-Kruger, khi người biết ít lại tưởng mình giỏi. Và sự trả giá đến nhanh, vì thị trường không bao giờ vận hành mãi theo 1 chiều.

8. Tâm lý “không muốn bỏ lỡ” (FOMO)

Khi thấy bạn bè, người xung quanh tiếp tục kiếm được tiền, đặc biệt là trong giai đoạn thị trường tăng mạnh về cuối chu kỳ, nhiều người bị cuốn vào dòng tiền nóng, không còn tỉnh táo phân tích.

Đang lãi vẫn không muốn chốt, vì nghĩ còn tăng tiếp
Bỏ tiền vào thêm khi đã lãi, với kỳ vọng nhân gấp đôi
Thấy cổ phiếu/coin nào cũng tăng, nên chạy theo sóng mới

Đây là lúc dễ dính đỉnh, hoặc xoay vốn sai thời điểm. Đúng là có thể đầu mùa lời 500 triệu, nhưng đến cuối mùa lại âm 1,5 tỷ là chuyện không hiếm.

9. Tâm lý “gỡ gạc” – càng lỗ càng cố

Khi bắt đầu thua lỗ, người ta khó chấp nhận mất mát và dễ đưa ra các quyết định sai:

Trung bình giá ở cổ phiếu đang giảm
Chuyển sang mã khác với kỳ vọng “gỡ nhanh”
Vay thêm để “gỡ 1 cú rồi rút”, nhưng càng dính sâu hơn

Tâm lý này giống người đánh bạc – càng thua càng cay, càng cay càng liều. Và hậu quả là cuốn vào vòng xoáy, mất hết những gì có được đầu mùa.

10. Tâm lý “rủ người thân” khi mình chưa đủ hiểu

Một lỗi kinh điển là: thắng vài deal đầu rồi nghĩ mình giỏi, rủ thêm người thân, bạn bè vào, đặc biệt là khi thị trường đang nóng. Nhưng:

Người mình rủ thường vào ở giá cao hơn, thời điểm khó hơn
Áp lực giữ lời, giữ danh dự khiến bản thân cố giữ lệnh sai
Dẫn đến gồng lỗ dài, không dám cắt – và cuốn theo vòng xoáy lớn hơn

Cái sai này không chỉ mất tiền, mà còn mất niềm tin – mối quan hệ – uy tín.

11. Tâm lý “mình đặc biệt” – không chịu học từ sai lầm người khác

Một trong những lý do khiến nhiều người vấp phải đúng vết xe đổ của người đi trước, là bởi họ tin rằng:

“Họ thua vì họ dở, còn mình khác!”

Nhưng thị trường không phân biệt người thông minh hay không – chỉ cần tham – thiếu kỷ luật – cảm xúc chi phối, ai cũng dễ trở thành con mồi.

Đừng bao giờ nghĩ mình là người ngoại lệ, vì 99% người từng thua đau cũng từng nghĩ y chang như vậy.

12. Tâm lý “cuốn theo cộng đồng” – mất chính kiến

Thời đại mạng xã hội khiến mọi người ngập trong luồng thông tin, từ group, room, TikTok, YouTube… Điều này khiến:

Tự phân tích thì ít, nhưng chạy theo lời “chuyên gia” thì nhiều
Thấy người khác lãi thì mất kiên nhẫn với danh mục mình cầm
Ra quyết định vì bị ảnh hưởng, không còn là lựa chọn độc lập

Đầu tư là cuộc chơi của sự độc lập về tư duy. Một khi để cộng đồng lái suy nghĩ mình, thì bạn đang mất đi vũ khí mạnh nhất: sự tỉnh táo nội tâm.

13. Tâm lý “mình đã mất quá nhiều để bỏ cuộc” – mắc kẹt với quá khứ

Nhiều người khi đã dính quá sâu, dù thấy sai vẫn không dám cắt, vì trong đầu luôn có tiếng nói:

“Giữ đến giờ rồi mà bán à? Không lẽ chấp nhận lỗ vậy?”

Và họ tiếp tục giữ – để rồi từ âm 20% thành âm 50%, thậm chí hơn. Cái bẫy ở đây là sự tiếc nuối. Không phải vì kỳ vọng tương lai, mà là không dám nhìn nhận thất bại quá khứ.

Muốn vượt qua giai đoạn này, cần học cách đau 1 lần cho xong, thay vì chảy máu từ từ. Đó là sự dũng cảm của người trưởng thành.

14. Full margin trong giai đoạn tự tin quá mức – mất hết vì một cú “thiên nga đen”

Sau vài nhịp thị trường thuận lợi, đặc biệt là khi đoán đúng đáy – bắt trúng cổ phiếu tăng gấp 2–3 lần, nhiều người bắt đầu tin rằng mình đã hiểu được thị trường.

Ban đầu là margin 50%
Sau nâng lên 1:1
Thậm chí “full đòn bẩy” bằng cả tài khoản và vay ngoài

Lúc đó, mọi logic đều bị thay bằng một niềm tin sai lệch:

“Cổ phiếu này còn tăng, rủi ro không cao đâu”

Nhưng thị trường vốn không vận hành theo niềm tin. Khi thiên nga đen xuất hiện – một tin xấu bất ngờ, một cú siết margin toàn thị trường, một biến động quốc tế không lường – toàn bộ danh mục rơi thẳng đứng, không kịp phản ứng.

Thị trường chứng khoán có đặc sản:

Sập không có điểm thoát.
Một khi đã bị bán sàn – đặc biệt là cổ phiếu đầu cơ – thì cầm bao nhiêu cũng thành vô lực.

15. Những nhịp rơi khốc liệt hơn tưởng tượng – vì kỳ vọng của ta luôn lệch pha

Một trong những sai lầm cố hữu của nhà đầu tư nhỏ lẻ là nghĩ rằng mình sẽ kịp chạy khi thị trường đảo chiều. Nhưng thực tế cho thấy:

Lúc hưng phấn nhất là lúc thị trường đã phân phối đỉnh
Lúc báo hiệu rủi ro cao lại là lúc anh em đang hô hào all-in

Khi rơi, thị trường không cho thoát dần, mà rơi kiểu:

Cổ phiếu giảm sàn hàng loạt
Vốn hóa bị thổi bay 20-30% trong vài phiên
Bảng điện đỏ lửa, tâm lý hoảng loạn lan nhanh như dịch bệnh

Những cú rơi này không chỉ làm mất tiền – mà mất luôn niềm tin, vì ai cũng nghĩ:

“Mình cẩn thận rồi, sao vẫn lỗ nặng?”

16. Bài học đắt giá nhất không phải ở lúc thua, mà ở lúc tưởng mình thắng mãi

Thị trường không cần bạn phải thắng mọi nhịp. Nó chỉ cần bạn đủ sống sót qua các chu kỳ. Nhưng phần lớn anh em đã thắng thì muốn thắng luôn tay, dẫn đến mắc sai lầm ở chính điểm cao nhất.

Ai cũng nghĩ mình sẽ rút sớm
Nhưng thực tế là không mấy ai rút khi đang thắng to

Tâm lý “mình còn kiểm soát được” là ảo giác nguy hiểm nhất. Đó là lúc người ta đánh mất sự tỉnh táo và dấn thân vào rủi ro không đáng có, chỉ để nuôi thêm chút kỳ vọng ảo tưởng cuối cùng.

Lời kết

Thị trường không phải nơi để “kiếm tiền nhanh”. Nó là nơi thử thách bản lĩnh, cảm xúc và tư duy của chúng ta.

Nếu bạn từng kiếm được 1 căn nhà từ tài chính – hãy cố giữ lấy nó, vì đó đã là may mắn lớn rồi. Đừng để lòng tham dẫn bạn vào vòng xoáy “thắng – tự tin – tăng vốn – thua – mất sạch”.

Giữ được tiền mới là người giỏi. Không phải người lời nhiều, mà là người giữ được tài sản sau mỗi chu kỳ. Và đôi khi, “nghỉ sớm” chính là cách để giữ lại được tất cả.

Quàng cáo: Đợt này mình làm thêm NGHỀ TAY TRÁI là MÔI GIỚI CHỨNG KHOÁN. Ae có nhu cầu mở tài khoản mới ủng hộ qua link tạo tài khoản: https://openaccount.vps.com.vn/?MKTID=BRL0

(Tự mở tài khoản đầu tư chứng khoán VPS chỉ 5 phút thực hiện online, với ID: BRL0. Tri ân khách hàng với 2 khóa học miễn phí trên Elearning.vn trị giá 1,5tr. Inbox Zalo 0795.030303 – trợ lý Thảo để được hỗ trợ)

Hướng dẫn đổi chuyên gia tư vấn (pic bên dưới):