Câu chuyện: Sự sụp đổ của terra/luna và stablecoin ust
Tháng 5 năm 2022, thị trường tiền điện tử rung chuyển khi hệ sinh thái Terra — từng được coi là một trong những dự án sáng tạo và có ảnh hưởng nhất — sụp đổ chỉ trong vài ngày. Hai đồng tiền chủ chốt của hệ sinh thái này, TerraUSD (UST) và LUNA, từng có tổng giá trị thị trường hơn 40 tỷ USD, bốc hơi gần như hoàn toàn, gây thiệt hại cho hàng triệu nhà đầu tư trên khắp thế giới. Đây là một trong những sự kiện đau thương nhất trong lịch sử crypto, để lại nhiều bài học đắt giá.
UST là một loại stablecoin thuật toán, được quảng bá như một đồng tiền ổn định có giá trị gắn với đồng đô la Mỹ (1 UST = 1 USD). Không giống như các stablecoin khác như USDT hay USDC vốn được bảo đảm bằng tiền mặt và tài sản thực, UST duy trì giá trị của nó thông qua cơ chế cung-cầu và sự tương tác với đồng LUNA. Về lý thuyết, bất cứ khi nào giá UST cao hơn hoặc thấp hơn 1 USD, người dùng có thể đổi 1 USD giá trị LUNA lấy 1 UST (hoặc ngược lại), qua đó cân bằng cung-cầu và giữ giá UST ổn định quanh 1 USD.
Hệ sinh thái Terra phát triển mạnh nhờ vào một ứng dụng nổi bật là Anchor Protocol, một nền tảng tiết kiệm hứa hẹn lợi suất cố định lên tới 19,5% cho những ai gửi UST. Lợi suất cao đến mức phi lý này đã thu hút lượng lớn dòng tiền từ cả nhà đầu tư tổ chức và nhỏ lẻ, đẩy vốn hóa UST và LUNA lên đỉnh điểm. Vào thời kỳ đỉnh cao, LUNA lọt top 10 đồng tiền điện tử lớn nhất thế giới, còn UST trở thành stablecoin lớn thứ ba sau USDT và USDC.
Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài rực rỡ đó là một mô hình không bền vững. Lợi suất 19,5% của Anchor thực chất được tài trợ bởi quỹ dự trữ của dự án, vốn dĩ không thể duy trì mãi mãi. Khi dòng tiền mới chậm lại, áp lực trả lãi và giữ giá UST ngày càng khó khăn hơn. Hơn nữa, toàn bộ hệ thống phụ thuộc hoàn toàn vào niềm tin rằng cơ chế cân bằng giữa LUNA và UST sẽ hoạt động ngay cả trong điều kiện thị trường căng thẳng.
Ngày 7 tháng 5 năm 2022, một loạt giao dịch lớn bán ra UST đã khiến giá của stablecoin này rơi xuống 0,99 USD, châm ngòi cho một vòng xoáy hoảng loạn. Nhà đầu tư đua nhau bán UST để đổi lấy LUNA và các tài sản khác, khiến nguồn cung LUNA tăng đột biến, giá LUNA giảm, càng khiến UST khó quay lại mốc 1 USD. Trong vòng vài ngày, giá UST giảm xuống dưới 10 cent, còn giá LUNA rơi từ hơn 80 USD xuống dưới 0,0001 USD, mất gần như toàn bộ giá trị.
Những người sáng lập, đặc biệt là Do Kwon, phải đối mặt với làn sóng chỉ trích dữ dội và nhiều cuộc điều tra pháp lý. Các cơ quan quản lý tại nhiều quốc gia bắt đầu xem xét kỹ hơn về các stablecoin nói chung và các dự án crypto hứa hẹn lợi suất cao bất thường.
Sự sụp đổ của Terra/LUNA đã xóa sổ hàng chục tỷ USD giá trị khỏi thị trường crypto, đẩy nhiều nhà đầu tư vào cảnh trắng tay, gây ra hiệu ứng domino với nhiều quỹ đầu cơ và nền tảng vay-lending từng nắm giữ UST và LUNA. Thị trường crypto bước vào một mùa đông mới, kéo dài đến tận ngày nay vẫn để lại những hậu quả sâu sắc.
Bài học đúc kết
Một hệ thống tài chính, dù sáng tạo đến đâu, nếu không dựa trên nền tảng bền vững và minh bạch thì sớm muộn cũng sẽ sụp đổ. Lợi suất cao bất thường thường đi kèm với rủi ro cực lớn. Nhà đầu tư cần hiểu rõ cơ chế hoạt động của sản phẩm họ tham gia, thay vì chỉ nhìn vào lợi nhuận hứa hẹn. Niềm tin thị trường là thứ mong manh, và khi mất đi, nó có thể kéo cả hệ sinh thái sụp đổ chỉ trong vài ngày.
FAQ
Q1: UST khác gì so với USDT hay USDC?
A1: UST là stablecoin thuật toán, dựa vào cơ chế cung-cầu với LUNA để duy trì tỷ giá, trong khi USDT và USDC được bảo đảm bằng tiền mặt và tài sản thực.
Q2: Anchor Protocol là gì?
A2: Một nền tảng tiết kiệm trong hệ Terra, hứa hẹn lãi suất 19,5%/năm cho người gửi UST, đóng vai trò thu hút nhà đầu tư vào hệ sinh thái.
Q3: Tại sao hệ thống Terra sụp đổ nhanh như vậy?
A3: Vì khi niềm tin vào khả năng giữ giá UST mất đi, nhà đầu tư ồ ạt bán tháo UST, làm cơ chế cân bằng thất bại, giá UST và LUNA cùng lao dốc.
Q4: Những ai bị thiệt hại nhiều nhất?
A4: Hàng triệu nhà đầu tư nhỏ lẻ mất tiền gửi, các quỹ đầu cơ, và cả những nền tảng cho vay từng nắm giữ UST và LUNA đều chịu thiệt hại nặng nề.
Q5: Do Kwon đã bị bắt chưa?
A5: Nhiều quốc gia đã phát lệnh truy nã Do Kwon; đến 2023 anh ta bị bắt tại Montenegro với cáo buộc sử dụng giấy tờ giả, đồng thời đối mặt với các cáo buộc gian lận ở Mỹ và Hàn Quốc.
Q6: Sau vụ Terra/LUNA, thị trường crypto thay đổi thế nào?
A6: Niềm tin vào các stablecoin giảm sút, mùa đông crypto quay lại, các nhà quản lý siết chặt giám sát đối với các dự án hứa hẹn lợi suất cao.
Q7: Nhà đầu tư có thể lấy lại tiền không?
A7: Cơ hội rất thấp. Giá LUNA và UST gần như về 0, và các thủ tục pháp lý có thể kéo dài nhiều năm, không đảm bảo hoàn trả cho nhà đầu tư.
Q8: Bài học lớn nhất cho nhà đầu tư là gì?
A8: Luôn hoài nghi trước những lời hứa hẹn “an toàn” và “lợi nhuận cao”. Hiểu rõ cơ chế sản phẩm, không đầu tư tất cả vào một tài sản, và chuẩn bị tinh thần cho rủi ro lớn khi tham gia thị trường crypto.
