📖 Câu chuyện: Long-Term Capital Management — Khi những thiên tài cũng gục ngã
Vào đầu thập niên 1990, một nhóm các nhà đầu tư xuất sắc, gồm cả những giáo sư đoạt giải Nobel kinh tế, đã thành lập quỹ đầu cơ có tên Long-Term Capital Management (LTCM). Với uy tín của những người sáng lập — John Meriwether (cựu phó chủ tịch Salomon Brothers), cùng Robert Merton và Myron Scholes (giải Nobel 1997 nhờ lý thuyết định giá quyền chọn) — LTCM nhanh chóng huy động được hơn 1 tỷ USD vốn, một con số khổng lồ lúc bấy giờ.
Phương pháp của LTCM là sử dụng những mô hình toán học cực kỳ tinh vi để phát hiện ra những chênh lệch giá nhỏ bé giữa các công cụ tài chính, sau đó dùng đòn bẩy khổng lồ để khuếch đại lợi nhuận. Trong những năm đầu tiên, mọi thứ diễn ra hoàn hảo: lợi nhuận đạt 20–40%/năm, hầu như không có tháng nào thua lỗ. Trên phố Wall, LTCM được ca ngợi như “cỗ máy in tiền” không thể sai.
Nhưng đằng sau sự hào nhoáng ấy là một rủi ro âm ỉ. Để theo đuổi lợi nhuận lớn từ những chênh lệch giá rất nhỏ, LTCM vay nợ gấp 25–30 lần vốn chủ sở hữu, tức cứ 1 USD vốn lại đi vay thêm 25–30 USD. Trong suốt một thời gian dài, mô hình của họ hoạt động trơn tru, và đòn bẩy khủng khiếp ấy không gây vấn đề gì.
Cho đến khi… thế giới thay đổi.
Năm 1997–1998, khủng hoảng tài chính bùng phát ở châu Á, sau đó lan sang Nga. Tháng 8/1998, Nga tuyên bố vỡ nợ trái phiếu. Các mô hình định giá của LTCM không dự đoán được rằng trong tình huống hoảng loạn, các mối quan hệ “ổn định” trước đây giữa các tài sản tài chính… tan biến hoàn toàn. Thị trường bị cuốn vào vòng xoáy tháo chạy, thanh khoản cạn kiệt, mọi giao dịch của LTCM đều thua lỗ nặng.
Chỉ trong vài tuần, LTCM mất hơn 4 tỷ USD, số tiền khổng lồ so với vốn và gấp nhiều lần tài sản của quỹ. Vì quỹ đã vay nợ quá nhiều, rủi ro không chỉ còn là của riêng họ: nếu LTCM phá sản, hàng loạt ngân hàng, quỹ, định chế tài chính lớn sẽ bị kéo theo, đe dọa sự ổn định của cả hệ thống tài chính toàn cầu.
Cuối cùng, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) phải triệu tập một nhóm 14 ngân hàng lớn để bơm tiền giải cứu LTCM, tránh một cuộc khủng hoảng lan rộng. Các nhà sáng lập rời đi trong ê chề, quỹ bị giải thể.
🪙 Bài học đúc kết
✅ Đòn bẩy (vay nợ) có thể giúp bạn giàu nhanh, nhưng cũng có thể hủy diệt bạn nhanh hơn.
✅ Không có mô hình nào hoàn hảo, thị trường luôn tiềm ẩn những biến cố “thiên nga đen” không thể dự đoán.
✅ Thành công dễ dàng trong thời gian dài thường dẫn đến chủ quan, và chủ quan là kẻ thù lớn nhất của nhà đầu tư.
✅ Khi rủi ro hệ thống xảy ra, hậu quả không chỉ là của cá nhân, mà có thể kéo sập cả hệ thống.
📋 FAQ
Q1: Tại sao Fed phải giải cứu LTCM?
Vì LTCM vay mượn quá nhiều từ các ngân hàng lớn, nếu để quỹ phá sản, hàng loạt ngân hàng, đối tác vỡ nợ theo, tạo ra khủng hoảng toàn cầu.
Q2: LTCM mất bao nhiêu tiền?
Khoảng 4,6 tỷ USD chỉ trong vài tuần, gần như toàn bộ vốn và gấp nhiều lần khả năng chịu đựng của hệ thống tài chính lúc đó.
Q3: Những ai tham gia LTCM?
Đội ngũ gồm các chuyên gia tài chính lừng danh và hai giáo sư đoạt giải Nobel kinh tế là Robert Merton và Myron Scholes.
Q4: LTCM sai lầm ở đâu?
Quá tin vào mô hình toán học, chủ quan trước rủi ro hiếm gặp, dùng đòn bẩy quá cao, và coi thường sức mạnh của tâm lý thị trường.
Q5: Câu chuyện này có ý nghĩa gì với nhà đầu tư nhỏ lẻ?
Nhắc nhở rằng: không ai miễn nhiễm với rủi ro, hãy khiêm tốn với thị trường, và đừng vay mượn quá sức chỉ vì muốn kiếm lợi nhuận nhanh.
