Khi nói về đầu tư, người ta hay nhắc đến DCA — viết tắt của Dollar-Cost Averaging — như một cách đơn giản để giảm bớt áp lực tâm lý khi bước vào thị trường. Ý tưởng của nó rất dễ hiểu: không dồn tiền mua hết một lần, mà chia nhỏ ra, mua đều đặn theo thời gian, bất kể giá đang ở mức nào.
Cách này nghe qua có vẻ chậm chạp, nhưng lại hợp với bản chất của tâm lý đám đông. Vì thông thường, chúng ta bị thôi thúc mua thật nhanh khi thấy giá tăng, và bán tháo khi giá giảm mạnh. Chính cái cảm giác “sợ lỡ” hoặc “sợ mất” ấy khiến nhiều người mua ngay đỉnh rồi bán đúng đáy. DCA thì ngược lại, nó ép mình kỷ luật, bỏ qua cảm xúc, cứ định kỳ mua, nên bớt rơi vào cảnh chạy theo đám đông.
DCA mua vào, về bản chất, giúp trung bình giá tốt hơn so với việc cứ ôm hết tiền chờ đúng “đáy” mới dám vào. Vì chờ đáy là một trò cá cược khó thắng. Thị trường có thể giảm rồi giảm tiếp, hoặc bật lên lúc mình còn đang phân vân. Nên với DCA, mình không cần đoán, chỉ cần làm đều đặn. Khi giá giảm, mình mua được nhiều hơn; khi giá tăng, mình mua được ít lại. Lâu dần, giá trung bình sẽ phản ánh một cách công bằng những biến động của thị trường trong khoảng thời gian ấy.
Tâm lý khi áp dụng DCA mua vào cũng nhẹ nhàng hơn. Không còn căng thẳng canh bảng điện từng ngày. Không còn cảm giác tiếc nuối khi lỡ mua hôm qua mà hôm nay giá lại rẻ hơn. Cũng không bị hoảng loạn khi giá rơi đột ngột, vì mình biết mình còn nhiều lần mua nữa ở phía trước.
Nhưng ít ai để ý, DCA cũng có thể áp dụng khi bán ra. Chúng ta hay có xu hướng ngược lại: khi đã lãi, muốn bán gấp để “chốt”. Hoặc khi thấy giá đang rơi, cũng bán ngay để giữ lại những gì còn sót lại. Cả hai cách ấy đều bị chi phối bởi cảm xúc — hoặc tham, hoặc sợ — và đều dễ dẫn đến quyết định vội vàng.
Nếu thay vì bán hết một lần, chúng ta cũng chia nhỏ ra, bán định kỳ, thì cũng giảm được rủi ro của việc đoán sai đỉnh. Đôi khi thị trường vẫn còn lên tiếp sau khi mình bán, hoặc sau một nhịp giảm lại bật trở lại. Với DCA bán ra, mình có thời gian điều chỉnh theo diễn biến, giữ được bình tĩnh hơn.
Một điểm đáng lưu ý của DCA, dù là mua hay bán, là nó không tối ưu lợi nhuận tuyệt đối. Vì nếu may mắn bắt đúng đáy hoặc đỉnh, thì lãi sẽ nhiều hơn. Nhưng cái giá phải trả cho “tối ưu” ấy là sự căng thẳng và xác suất sai lầm rất cao. DCA phù hợp hơn cho những ai muốn duy trì kỷ luật, an toàn tâm lý, chấp nhận lợi nhuận vừa phải nhưng ổn định.
Thị trường vốn không dễ đoán, mà con người thì lại dễ lung lay. Nên DCA, về cơ bản, là cách dung hòa giữa hai thứ ấy: ta không cần đoán, mà cũng không bị cuốn theo. Cứ đều đặn, nhẹ nhàng, lâu dần tích lũy thành kết quả. Với nhiều người, bấy nhiêu đã là đủ để yên tâm mà đi tiếp rồi.
